ترجمو: عدنان کوکر
چين – 14 – مارچ (اي پي پي) پاڪ چين اقتصادي لنگهه (سي پيڪ) منصوب?? تي خوش اسلوبي سان اڳڀرائي جي ڪري پاڪستان ايندڙ ڏينهن ۾ وسيع پئمان?? تي معاشي سرگرمين جي اميد رکي ٿو. چين جي حڪومت جي شاندار بيلٽ اينڊ روڊ انيشيٽو (بي آر آئي) جي ڪري پاڪستان علائقائي اقتصادي سرگرمين ۾ اهم ڌر بڻجي ويو آه??. هن منصوبي سان نه رڳو واپار ذريعي اربين ڊالر جي آمدني ٿيندي پر انفراسٽرڪچر جي ترقي، بجلي جي پيداوار، چرپر، ريلويز، زراعت، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي ۽ سياحت جي شعبن ۾ منصوبن کانسواءِ هزارين مقامي ماڻهن کي روزگار جا موقعا ملندا. سي پيڪ تحت پاڪستان ۽ چين جي گڏيل منصوبي ذريعي سڄي ملڪ ۾ خصوصي اقتصادي زونز قائم ڪرڻ اهم حيثيت رکن ٿا. ان منصوبي جي اهميت کي نظر ۾ رکندي ڪيترن ئي ٻين ملڪن پڻ ان ۾ سيڙپڪاري جي ل??ءِ دلچسپي جو اظهار ڪيو آه??.
پاڪ چين اقتصادي لنگهه (سي پيڪ) جو ٻيو مرحلو شروع ٿيڻ کانپوءِ اقتصادي سرگرمي زور شور سان جاري آه?? جيڪو گهڻو اقتصادي تعاون تي ٻڌل آه??. جڏهن ته خصوصي اقتصادي زونز پاڪ چين اقتصادي لنگهه منصوبي تحت تعمير ڪيا پيا وڃن جن جو بنيادي مقصد چيني صنعت ۽ سيڙپڪاري کي راغب ڪرڻ آه?? پر ٻئي ملڪ اڳ ۾ ميگا پراجيڪٽ ۾ ٽئين ڌر جي شرڪت جي آڇ ڪري چڪا آه??. سعودي عرب، قطر، ايران، وچ اوڀر جي ملڪن ۽ ڪجهه يورپي ملڪن سميت ڪيترن ئي ملڪن اڳ ۾ ئي صنعتي زونز ۾ خصوصي طور تي سيڙپڪاري ڪرڻ ۾ دلچسپي ظاهر ڪئي آه??. سي پيڪ ۾ ٽئين ڌر جي شموليت سمورين ڌرين جي ل??ءِ هڪ جهڙي فائديمند آه?? ڇو ته ان سان پرڏيهي ڪمپنين کي پاڪستان حڪومت جي پيش ڪيل منافعو ڏيندڙ سهولتن مان فائدو کڻڻ سان گڏوگڏ پنهنجي ڪاروبار کي هٿي ڏيڻ ۾ مدد ملندي ۽ ان سان گڏ ئي پاڪستان کي ممڪن عالمي منڊي ۾ پنهنجو روانگي واپار وڌائڻ ۾ مدد ملندي.
چيني عملدارن پڻ سي پيڪ ۽ خصوصي اقتصادي زونز ۾ وسيع تر شرڪت جي اهميت کي تسليم ڪيو آه??. گوادر فري زون کانسواءِ سي پيڪ تحت ڪل 9 خصوصي اقتصادي زون جي منصوبابندي ڪئي وئي آه?? جن ۾ سنڌ، پنجاب ۽ خيبرپختونخواهه جا چار ترجيحي زون بشمول ڌاٻيجي، علامه اقبال انڊسٽريل سٽي، رشڪئي اڪنامڪ زون ۽ بلوچستان ۾ بوستان اڪنامڪ زون شامل آه??. سي پيڪ جو مقصد معاشي ۽ واپاري محاذن تي پاڪستان جي عالمي حيثيت کي مستحڪم ڪرڻ کانسواءِ ملڪ کي دنيا جي اعليٰ معيشتن ۾ شامل ڪرڻ آه??. ان مقصد کي حاصل ڪرڻ جي ل??ءِ وفاقي ۽ صوبائي ٻئي سرڪاري ادارا وزيراعظم عمران خان جي متحرڪ قيادت ۾ مصروف آه??. 60 ملين ڊالر جي سي پيڪ پراجيڪٽ تحت 53 ارب ڊالر ماليت جي مختلف منصوبن جي نشاندهي ڪئي وئي آه?? ۽ لنگهه تحت 25 ارب ڊالر ماليت جا 17 منصوبا مڪمل ٿي چڪا آه?? جڏهن ته 19 منصوبا تعمير هيٺ آه?? ۽ تاريخي ايم ايل ون ريلوي پراجيڪٽ سميت وڌيڪ 28 منصوبا منصوبابندي ۽ منظوري جي مختلف مرحلن ۾ آه??. انهن منصوبن ۾ ٽي حصا رقم چيني سيڙپڪار?? تي ٻڌل آه?? جيڪا چيني قرضن جي ڄار جي عالمي پروپئگنڊه جي نفي ڪري ٿي.
منصوبابندي، ترقي، سڌارن ۽ خاص قدمن واري پارلياماني سيڪريٽري ڪنول شوزب ”اي پي پي“ کي ٻڌايو ته ملڪ جي مختلف علائقن ۾ سي پيڪ تحت 9 مان 4 اڪنامڪ زون تي ڪم جاري آه??. هن چيو ته انهن زونز ۾ شروع ڪيل خصوصي معاشي سرگرميون ملڪ ۾ معيشت جي مجموعي صورتحال کي مستحڪم ڪرڻ کانسواءِ لکين اڻ سڌي ۽ سڌي روزگار جي موقعن ۾ اضافو ڪرڻ ۾ مددگار ثابت ٿينديون. هن چيو ته اسان جا چيني هم منصب صنعتي ترقي ۾ اسان جي تمام گهڻي مدد ڪري رهيا آه?? پر مقامي ماڻهو به سي پيڪ تحت ملڪ جي ترقي ل??ءِ گڏجي ڪم ڪري رهيا آه??. پارلياماني سيڪريٽري سي پيڪ تحت 5 شعبن جي نشاندهي ڪئي جن سان ماڻهن جي زندگ?? تي سڌوسنئون يا اڻ سڌي طرح مثبت اثر پوندا جن ۾ رابطي، توانائي جا منصوبا، وزيراعظم جو صاف سٿرو ۽ سرسبز منصوبو، سماجي ۽ اقتصادي ترقي شامل آه??. هن ٽئين ڌر جي سي پيڪ ۾ شموليت جي آجيان ڪندي چيو ته جيڪڏهن سعودي عرب، آمريڪا ۽ ٻيا اولهه ملڪ خصوصي اقتصادي زونز ۾ سيڙپڪاري ڪن ٿا ته اهو پوري خطي ۽ ان کان اڳتي جي علائقن ۾ گيم چينجر ثابت ٿيندو. هن ٻڌايو ته قطر کي به گهرايو ويو آه?? ۽ اهو ملڪ ڊگهو رستو اختيار ڪرڻ بدران مختلف ملڪن کي مايع قدرتي گئس جي فراهمي جي ل??ءِ سي پيڪ جي مختصر رستي جي چونڊ ڪري سگهي ٿو.
فيڊريشن آف پاڪستان چيمبر آف ڪامرس اينڊ انڊسٽري، ڪيپيٽل آفيس جي چيئرمين قربان علي چيو ته سي پيڪ پاڪستان جي ل??ءِ گيم چينجر آه??، وڌيڪ ملڪن جي شرڪت سان ايس اي زيز ۾ وسيع تر سرگرمي سان انهن زونز ۾ معاشي سرگرمي کي وڌيڪ فروغ ملندو. هن چيو ته جيڪڏهن سعودي عرب، آمريڪا ۽ ٻين اولهه ملڪن جون ڪمپنيون پاڪستان جي خصوصي اقتصادي زون ۾ سيڙپڪاري ڪن ٿيون ته سي پيڪ کي وڌيڪ سگهه ملندي ۽ اهو سڀني جي ل??ءِ هڪ جهڙو ڪارائتو ثابت ٿيندو. هن چيو ته گوادر بندرگاهه شهر عالمي بندرگاهه شهرن جهڙوڪ دبئي کي پٺتي ڇڏڻ جي صلاحيت رکي ٿو ڇو ته ان کي هڪ طرف ايران، ترڪيءَ ۽ وچ اوڀر ملڪن سميت پوري خطي ۽ ٻئي طرف افغانستان، چين، وچ ايشيائي رياستن ۽ ان کانسواءِ يورپ سان ڳنڍي سگهجي ٿو.
هن وڌيڪ چيو ته سي پيڪ کي واخان لنگهه سان پڻ ڳنڍي سگهجي ٿو جيڪا 76 ڪلوميٽر ڊگهي سرحد آه?? ۽ نه رڳو افغانستان پر وچ ايشيائي رياستن تائين پڻ پهچ جي ل??ءِ لنگهه آه??. وچ ايشيائي رياستن تائين پهچڻ جي ل??ءِ اسان کي ان مختصر رستي مان پوري طرح فائدو کڻڻ جي ضرورت آه??. هن وڌيڪ چيو ته حڪومت پاران سي پيڪ تحت خصوصي زونز ۾ سيڙپڪاري ڪندڙ صنعتڪارن جي ل??ءِ پيش ڪيل سهولتون ا??ته??ئي منافعو ڏيندڙ آه?? ۽ هاڻي نه رڳو مقامي پر غيرملڪي صنعتڪار پڻ علامه اقبال انڊسٽريل پارڪ فيصل آباد، رشڪئي ۽ ٻين اقتصادي زونز ۾ سيڙپڪاري ڪرڻ تي راضپي جو اظهار ڪري رهيا آه??. هن چيو ته سي پيڪ جي گيٽ وي هجڻ جي ل??اظ کان گلگت بلتستان (جي بي) ا??ته??ئي اهميت رکندڙ آه?? ۽ صنعتي ترقي ۽ ماڻهن جي ڀلائي ل??ءِ ان خط?? تي ڌيان ڏيڻ جي ضرورت آه??. حڪومت گلگت بلتستان ۾ مقفنداس زون جي ل??ءِ زمين مخصوص ڪئي آه?? ۽ ان جڳهه تي اڪنامڪ زون کي ترجيحي طور تي ترقي ڏيڻ جي ضرورت آه?? ته جيئن ان علائقي جا ماڻهو به ملڪ ۾ مجموعي ترقياتي عمل مان فائدو کڻي سگهن. جيئن ته سي پيڪ جي ذريعي ڪيترن ئي منصوبن تي ڪم جاري آه??، هاڻي وقت اچي ويو آه?? ته ترقياتي ڪمن کي وڌيڪ تيز ڪيو وڃي ته جيئن عوام جلد کان جلد ان ميگا پراجيڪٽ جي ثمرن مان فائدو کڻي سگهي.
ڪوويڊ – 19 جي ڪري قيمتن ۾ اضافي ۽ عالمي معاشي ٻاڙائي جي ڏس ۾ پڻ سي پيڪ منصوبن جي اهميت ۾ ڪيترائي ڀيرا اضافو ٿي ويو آه??. سي پيڪ منصوبن ت?? تيزي سان عملدرآمد سان وڏي تبديلي اچي ويندي ۽ سستيون شيون ۽ جنسون ۽ روزگار جي فراهمي جي ل??اظ کان عوام جي زندگين ۾ سهولت ۽ نمايان تبديلي ايندي.
